Συνοπτικά:
Το ΚάΦσιμο είναι ένα πρωτοποριακό project το οποίο είναι οργανωμένο σε επίπεδο κοινότητας. Στο πλαίσιο του ΚαΦσίμου συλλέγονται υπολείμματα καφέ από καφετέριες της Βορείου Ελλάδος τα οποία και μετατρέπονται σε βιοενέργεια.
Ο άμεσος στόχος του project, που είναι η μείωση των οργανικών αποβλήτων που καταλήγουν σε χωματερές, επιτυγχάνεται μέσω της συλλογής υπολειμμάτων καφέ και της μετατροπής αυτού του οικονομικού ‘προϊόντος’ σε βιοενέργεια, σε μια πράσινη δηλαδή οικονομική ‘εισροή’. Ταυτόχρονα, το project προσπαθεί να συνεισφέρει στην αντιμετώπιση κοινωνικών ζητημάτων όπως η συμπερίληψη, η απασχόληση και οι καταναλωτικές συνήθειες, με απώτερο στόχο την κοινωνική, οικονομική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα.
Ο μακροχρόνιος στόχος του project είναι η δημιουργία ενός προτύπου συλλογής και ανακύκλωσης υπολειμμάτων καφέ, ενός προτύπου που να μπορεί να αναπαραχθεί και να χρησιμοποιηθεί και σε άλλες περιοχές και να προσαρμοστεί και σε άλλες ροές οργανικών αποβλήτων ώστε να αυξάνονται σταδιακά οι ποσότητες των αποβλήτων που θα μπορούν, αντί να καταλήγουν στις χωματερές, να χρησιμοποιούνται ως οικονομική ‘εισροή’ και ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι να ωφελούνται από τη βιοενέργεια – την ‘εκροή’ στο τέλος της διαδικασίας.
Με το σλόγκαν ‘Κλείσε τον Κύκλο’, η ομάδα του ΚαΦσίμου, μαζί με δίκτυο συνεργαζόμενων καφέ σε δύο πόλεις της Βορείου Ελλάδας παροτρύνει τους πολίτες να αλλάξουν τις συνήθειες που έχουν σε ότι αφορά την κατανάλωση καφέ ώστε να μειώσουν την ποσότητα των υπολειμμάτων καφέ που καταλήγουν στην χωματερή. Λειτουργώντας με τρόπο που είναι κοινωνικά συμπεριληπτικός και με σεβασμό στις αξίες μια δίκαιης οικονομίας που προάγει την ισότητα, το ΚάΦσιμο συνεισφέρει ταυτόχρονα στην αντιμετώπιση περιβαλλοντικών, κοινωνικών και οικονομικών ζητημάτων.
Τρόπος λειτουργίας:
Τα υπολείμματα καφέ συλλέγονται από τα καφέ που συμμετέχουν στο έργο και που βρίσκονται στο Κιλκίς και την Θεσσαλονίκη χρησιμοποιώντας ένα ηλεκτρικό βαν. Ακολουθώντας τη διαδρομή που διασφαλίζει τη μικρότερη δυνατή εκπομπή ρύπων, τα υπολείμματα καφέ μεταφέρονται σε ένα ειδικά διαμορφωμένο θερμοκήπιο όπου, αφού στεγνώσουν, προετοιμάζεται η διαδικασία επεξεργασίας τους.
Η μέθοδος η οποία ακολουθείται, και η οποία έχει τελειοποιηθεί μετά από πολλούς πειραματισμούς και δοκιμές, στοχεύει στην μετατροπή των υπολειμμάτων σε πέλλετ, μπρικέτες ή βιοαέριο που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε σπίτια, τοπικές βιομηχανίες ή δημόσιους χώρους.
Στο πλαίσιο του project εκπαιδεύονται και προσλαμβάνονται άτομα από κοινωνικά ευάλωτες ομάδες, δημιουργούνται θέσεις εργασίας και βελτιώνονται οι επαγγελματικές προοπτικές των ατόμων αυτών.
Ιστορία και πλαίσιο του project:
Από την πρόσφατη οικονομική κρίση και μετά, υπάρχουν μεγάλες προκλήσεις στην ελληνική καθημερινότητα και οι παρατεταμένες συνέπειες της κρίσης είναι ακόμη αισθητές για ένα σημαντικό κομμάτι του πληθυσμού. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, οποιαδήποτε περιβαλλοντική καινοτομία για την οποία είναι αναγκαία η συμμετοχή των πολιτών και η αλλαγή καθημερινών συνηθειών είναι απαραίτητο να λαμβάνονται υπόψη οι οικονομικές και κοινωνικές πτυχές του πλαισίου μέσα στο οποίο εφαρμόζεται η καινοτομία αυτή.
Το project μας λαμβάνει υπόψη όλους αυτούς τους παράγοντες παράλληλα με την έμφαση που δίνει στην μείωση των οργανικών υπολειμμάτων. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Ελλάδα η ετήσια κατά κεφαλήν παραγωγή στερεών αστικών λυμάτων είναι 498 κιλά. Το 81% αυτής της ποσότητας καταλήγει στις χωματερές αν και πάνω από το 40% αφορά σε οργανικά υπολείμματα.
Αυτή είναι η πρώτη περίπτωση μελέτης για την αξιοποίηση οργανικών υπολειμμάτων το οποίο αποσκοπεί στη δημιουργία κυκλικών οικολογικών πρακτικών που να εξασφαλίζουν την βιωσιμότητα μέσω της ταυτόχρονης κοινωνικής και επαγγελματικής ενσωμάτωσης ευάλωτων κοινωνικά ομάδων και της ανάπτυξης βιώσιμων κοινωνικών επιχειρήσεων.
Το ‘ΚάΦσιμο’ είναι κομμάτι ενός ευρύτερου καινοτόμου ανταλλακτικού εγχειρήματος κυκλικής οικονομίας που συνδυάζει την παραγωγή για τα ‘Σταραμάκια’ (καλαμάκια φτιαγμένα από υποπροϊόντα της παραγωγής σιταριού) με το μοντέλο του ΚαΦσίμου. Το Σταραμάκι είναι μια συνεργατική κοινωνική επιχείρηση που αξιοποιεί τα αγροτικά ‘απορρίμματα’ και παράγει βιοδιασπώμενα καλαμάκια. Ένα συμβολικό ποσοστό από τα καλαμάκια δίνονται στους ιδιοκτήτες καφέ που συμμετέχουν στο δίκτυο του ΚαΦσίμου ως αντάλλαγμα για τα υπολείμματα καφέ. Με αυτόν τον τρόπο, τα ‘απορρίμματα’ από δύο πηγές (μία αγροτική και μία αστική) αξιοποιούνται εκ νέου στην οικονομία ως χρήσιμες ‘εισροές’ αντί να καταλήγουν να απορρίπτονται ως τελικές ‘εκροές’ μιας γραμμικής οικονομίας.
Τα οφέλη:
Περιβαλλοντικά
Κάθε χρόνο, 100.000.000 κιλά υπολειμμάτων καφέ καταλήγουν στις ελληνικές χωματερές, ρυπαίνοντας
την ατμόσφαιρα, τη γη και τον υδροφόρο ορίζοντα. Το project αυτό συλλέγει τα υπολείμματα καφέ χρησιμοποιώντας ένα όχημα με χαμηλό επίπεδο εκπομπών ρύπων, μειώνοντας έτσι τη χρήση ορυκτών καυσίμων που χρησιμοποιούνται ευρέως στις μετακινήσεις και τον αριθμό των απορριμματοφόρων που απαιτούνται για την μεταφορά των απορριμμάτων στις χωματερές. Για την ώρα, συλλέγονται καθημερινά από 70 καφέ περίπου 400 γραμμάρια υπολειμμάτων καφέ.
Τα προϊόντα του ‘ΚαΦσίμου’ (πέλλετ και μπρικέτες) συνιστούν στερεά βιοκαύσιμα εξαιρετικής ποιότητας τα οποία παρέχουν θέρμανση, δεν δημιουργούν εξάρτηση από ορυκτά καύσιμα και προκαλούν μικρότερη ατμοσφαιρική επιβάρυνση. Η προέλευση των καυσίμων αυτών, η διαδικασία συλλογής και η χρήση τους συνεισφέρουν σε ένα μειωμένο περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
Μέσω των καφέ που συμμετέχουν, το κοινό εξοικειώνεται όχι μόνο με το ίδιο το project αλλά και με φιλικούς προς το περιβάλλον τρόπους κατανάλωσης του καφέ και άλλων ποτών, όπως λόγου χάρη η χρήση προϊόντων όπως τα Σταραμακια και οι κούπες καφέ που μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν.
Κοινωνικά
Το ΚάΦσιμο δημιουργεί δουλειές για κοινωνικά ευάλωτες ομάδες και παρέχει μια ευρύτερη εκπαίδευση στον τομέα της πράσινης οικονομίας. Αυτή η προσέγγιση οδηγεί σε οικονομική ανεξαρτησία ενδυναμώνοντας τις ευάλωτες ομάδες κάθε κοινότητας και στηρίζοντας την κοινωνική τους ενσωμάτωση. Η ομάδα του ΚαΦσίμου συμμετέχει επίσης στην προαγωγή της εκπαίδευσης του ευρύτερου κοινού πάνω στο θέμα της αξιοποίησης των οργανικών υπολειμμάτων καθώς και στην παροχή πιο εξειδικευμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων για τους φοιτητές των πανεπιστημίων.
Αυτές οι δημόσιες δράσεις ενθαρρύνουν την ενεργό πολιτειότητα γενικότερα, δίνοντας ταυτόχρονα έμφαση στη συνεισφορά που κάθε άτομο μπορεί να κάνει για τον περιβαλλοντικό και κοινωνικό μετασχηματισμό μέσω τοπικών δράσεων και μικρών αλλαγών στις συνήθειές του.
Οικονομικά
Στην Ελλάδα, παρατηρείται μια ολοένα και αυξανόμενη δραστηριοποίηση σχετικά με το περιβάλλον και η πράσινη επιχειρηματικότητα αναδύεται ως νέος τομέας της οικονομίας. Αυτό το project – το οποίο λειτουργεί ως ένα κοινωνικό εγχείρημα – αναδεικνύει έναν τρόπο με τον οποίο η διαχείριση των απορριμμάτων και η κυκλική οικονομία μπορούν να αποτελέσουν μοντέλο οικονομικά βιώσιμων επιχειρήσεων αντί μιας δραστηριότητας που οργανώνεται στη βάση της φιλανθρωπίας. Η σωστή διαχείριση των οργανικών απορριμμάτων δεν διασφαλίζει μόνο την εξοικονόμηση πόρων αλλά οδηγεί και στην αποφυγή εξόδων που σχετίζονται με την συλλογή, μεταφορά, και διάθεση των αποβλήτων και παράγει φθηνότερα καύσιμα. Επιπλέον, στο πέρασμα του χρόνου, η μείωση των συχνών προστίμων που επιβάλλονται στους Δήμους για τη διαχείριση των χωματερών είναι ένα οικονομικό όφελος που θα μετακυλιστεί στους πολίτες μέσω της μείωσης των δημοτικών φόρων.
Το μέλλον του Καφσίμου : μακρόπνοες προοπτικές
Το project στοχεύει στην αλλαγή της επικρατούσας αντίληψης σχετικά με τα οργανικά απορρίμματα ώστε να θεωρούνται πλέον ως ‘εν δυνάμει θησαυροί’ αντί για ‘σκουπίδια’ καθώς και στην διευκόλυνση της μετάβασης προς μια κυκλική οικονομία, επιστρέφοντας τα οργανικά απορρίμματα στον κύκλο παραγωγής.
Το project δείχνει ευαισθησία σε κοινωνικές και οικονομικές ανησυχίες ενώ ταυτόχρονα δίνει αξία σε πολύτιμα υλικά – τα οποία προηγουμένως θεωρούνταν απόβλητα – καταδεικνύοντας την αλληλοσυσχέτιση των περιβαλλοντικών, οικονομικών και κοινωνικών ζητημάτων τα οποία απαιτούν μια κοινή λύση.
Μέσω καινοτόμων επιστημονικών, κοινωνικών, εκπαιδευτικών και οικονομικών δράσεων, το ΚάΦσιμο κινεί το ενδιαφέρον, πληροφορεί και εκπαιδεύει το κοινό με συμμετοχικό τρόπο, παρουσιάζοντας τα οικονομικά οφέλη της σωστής διαχείρισης των οργανικών απορριμμάτων και της χρήσης τους για έναν άλλο σκοπό.
Ο συνδυασμός καινοτόμου επιστημονικής προόδου με στοιχεία κοινωνικής συμπερίληψης και οικονομικού οφέλους όπως και οι λύσεις που το project αυτό προσφέρει σε πολλαπλά ζητήματα το καθιστούν πρωτοποριακό. Επιπλέον, τα περίπλοκα αυτά ζητήματα αναδεικνύονται στον δημόσια λόγο με δημιουργικούς και κατανοητούς τρόπους, επιτρέποντας στην καινοτόμο επιστήμη να έχει άμεσο αντίκτυπο στη δημόσια σφαίρα.
Ο όλος σχεδιασμός του project – από τον τρόπο προσέγγισης και ευαισθητοποίησης ατόμων, ομάδων και φορέων, η διαδικασία συλλογής των απορριμμάτων στο σημείο που παράγονται, η συλλογή και μεταφορά τους, με ελάχιστο οικολογικό αποτύπωμα, στις εγκαταστάσεις όπου γίνεται η επεξεργασία τους – έχει γίνει με στόχο τη δημιουργία ενός μοντέλου το οποίο να μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σε άλλες περιοχές ή για άλλες ροές οργανικών υπολειμμάτων. Παρόλα αυτά, το πιο κρίσιμο στοιχείο του project είναι η διασύνδεση του κοινωνικού παράγοντα με περιβαλλοντικούς και οικονομικούς παράγοντες.
Το πρότζεκτ δείχνει το ότι η σωστή διαχείριση οργανικών υπολειμμάτων δεν είναι μόνο ένα ζήτημα επένδυσης χρημάτων σε ‘πράσινα ζητήματα’ αλλά αντίθετα μπορεί να δημιουργήσει δουλειές για ευάλωτες κοινωνικά ομάδες και να δώσει ώθηση στις τοπικές οικονομίες. Ως τέτοιο, ο μακροπρόθεσμος στόχος του ΚαΦσίμου είναι να προτυποποιήσει ένα πλάνο για την ολιστική διαχείριση των οργανικών υπολειμμάτων. Το όραμά μας είναι το ΚάΦσιμο να μεγαλώσει σε κλίμακα τόσο ώστε να μην πετιέται κανένας κόκκος χρησιμοποιημένου καφέ και να μπορεί να αναπαραχθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε να φτάσουμε στο σημείο όλες οι πόλεις να έχουν μηδενικά οργανικά απορρίμματα.
